راهبردهای فراشناختی خواندن، انگیزه و عملکرد درک مطلب دانشجویان سعودی زبان انگلیسی به عنوان زبان خارجی

2.1 شرکت‌کنندگان و محیط پژوهش

نمونه شامل 60 دانشجوی پسر سعودی زبان انگلیسی بود که به طور تصادفی از یک کالج صنعتی دولتی در ینبع عربستان سعودی انتخاب شدند. شرکت‌کنندگان در سطح کالج بودند و نماینده‌ای از جمعیت‌شناسی خاص در نظام آموزشی سعودی بودند.

2.2 ابزارها و گردآوری داده‌ها

داده‌ها با استفاده از ابزارهای استاندارد گردآوری شدند:

• پرسشنامه آگاهی فراشناختی از راهبردهای خواندن (MARSI): برای اندازه‌گیری آگاهی و استفاده از راهبردها (راهبردهای کلی، حل مسئله، پشتیبانی).
• پرسشنامه انگیزه خواندن (MRQ): برای ارزیابی انگیزه خواندن و حوزه‌های علاقه.
• آزمون درک مطلب: یک آزمون استاندارد برای ارزیابی عملکرد خواندن در متون آکادمیک.

2.3 تحلیل داده‌ها

از آمار توصیفی (میانگین، فراوانی) برای خلاصه‌سازی سطوح استفاده از راهبرد، انگیزه و درک مطلب استفاده شد. از آمار استنباطی، به ویژه ضرایب همبستگی پیرسون و آزمون‌های t، برای بررسی روابط بین متغیرها استفاده شد.

3.1 سطح استفاده از راهبردهای فراشناختی

دانشجویان سطح متوسطی از آگاهی و استفاده از راهبردهای فراشناختی خواندن را گزارش کردند. در بین سه دسته—راهبردهای کلی خواندن (GLOB)، راهبردهای حل مسئله (PROB) و راهبردهای پشتیبانی خواندن (SUP)—راهبردهای حل مسئله (PROB) بیشترین استفاده را داشتند. این نشان می‌دهد دانشجویان واکنشی‌تر هستند و راهبردهایی مانند بازخوانی و تنظیم سرعت خواندن را هنگام مواجهه با مشکلات به کار می‌برند، نه اینکه به طور پیش‌گیرانه برنامه‌ریزی کنند یا از کمک‌های خارجی استفاده کنند.

3.2 سطح انگیزه خواندن

به طور کلی، دانشجویان سطح بالایی از انگیزه برای خواندن نشان دادند. علایق خواندن آن‌ها به سمت مطالب غیرآکادمیک و سرگرمی‌محور متمایل بود، با ترجیح آشکار برای مطالب طنز و کتاب‌های کمیک. این نشان‌دهنده شکاف بالقوه بین انگیزه برای خواندن تفریحی و انگیزه برای خواندن آکادمیک است.

3.3 عملکرد درک مطلب

علیرغم استفاده متوسط از راهبردها و انگیزه بالا، عملکرد درک مطلب دانشجویان در متون آکادمیک زیر میانگین بود. این نتیجه متناقض، معمای اصلی پژوهش را تشکیل می‌دهد.

3.4 تحلیل همبستگی

تحلیل همبستگی نتایج شگفت‌انگیزی به همراه داشت:

• هیچ همبستگی معناداری بین استفاده از راهبردهای فراشناختی خواندن و عملکرد درک مطلب یافت نشد.
• هیچ همبستگی معناداری بین انگیزه/علایق خواندن و عملکرد درک مطلب یافت نشد.
• یک همبستگی مثبت بین استفاده از راهبردهای فراشناختی خواندن و انگیزه خواندن یافت شد.

4.1 تفسیر یافته‌های متناقض

عدم وجود همبستگی بین استفاده از راهبرد/انگیزه و عملکرد درک مطلب نشان می‌دهد که در این بافت خاص، صرفاً آگاهی از راهبردها یا داشتن انگیزه برای دستیابی به درک مطلب کافی نیست. این ممکن است به دلایل زیر باشد:

• عدم تطابق راهبرد-متن: راهبردهای مورد استفاده (عمدتاً حل مسئله) ممکن است برای نیازهای خاص متون آکادمیک انگلیسی مناسب یا مؤثر نباشند.
• آستانه مهارت زبانی: همان‌طور که فرضیه آستانه زبانی پیشنهاد می‌کند، مهارت انگلیسی دانشجویان ممکن است پایین‌تر از سطحی باشد که برای انتقال راهبردهای فراشناختی به درک مؤثر لازم است. شکاف‌های پایه‌ای در رمزگشایی و واژگان می‌تواند تلاش‌های راهبردی را خنثی کند.
• کیفیت در مقابل کمیت استفاده از راهبرد: آگاهی یا فراوانی *متوسط* استفاده معادل کاربرد *مؤثر* یا *مناسب* نیست. اجرای راهبردها ممکن است ناقص باشد.
• نوع انگیزه: انگیزه بالا برای خواندن تفریحی (کمیک) به درگیری با متون آکادمیک ترجمه نمی‌شود و تفاوت بین انگیزه درونی برای لذت و انگیزه بیرونی‌تری که اغلب برای تکالیف آکادمیک نیاز است را برجسته می‌کند.

4.2 پیامدهای آموزشی

این پژوهش دلالت دارد که آموزش زبان انگلیسی در بافت‌های مشابه باید فراتر از صرفاً آموزش راهبردها یا تلاش برای افزایش انگیزه عمومی حرکت کند. آموزش باید یکپارچه‌تر باشد:

• راهبردهای خاص را به صراحت به انواع متون و تکالیف خاص پیوند دهید.
• از پایه قوی در مهارت‌های زبانی پایه (واژگان، دستور زبان) اطمینان حاصل کنید تا کارایی راهبردها را ممکن سازد.
• با در دسترس‌تر، مرتبط‌تر و جذاب‌تر کردن متون آکادمیک، بر پرورش انگیزه خواندن آکادمیک تمرکز کنید.
• تمرین داربستی ارائه دهید که در آن معلمان نه تنها *چه* راهبردی را استفاده کنند، بلکه *چگونه* و *کی* آن را به طور مؤثر به کار ببرند، مدل کنند.

5.1 چارچوب آماری

تحلیل اصلی بر ضریب همبستگی پیرسون ($r$) برای اندازه‌گیری روابط خطی متکی بود. فرمول به این صورت است: $$r_{xy} = \frac{\sum_{i=1}^{n}(x_i - \bar{x})(y_i - \bar{y})}{\sqrt{\sum_{i=1}^{n}(x_i - \bar{x})^2}\sqrt{\sum_{i=1}^{n}(y_i - \bar{y})^2}}$$ که در آن $x_i$ و $y_i$ نقاط نمونه فردی (مانند نمره راهبرد و نمره درک مطلب) هستند، و $\bar{x}$ و $\bar{y}$ میانگین‌های نمونه هستند. از آزمون t برای تعیین معناداری همبستگی استفاده شد: $$t = r\sqrt{\frac{n-2}{1-r^2}}$$ با $df = n-2$. فرض صفر ($H_0: r = 0$) در مقابل فرض جایگزین ($H_1: r \neq 0$) آزمون شد. عدم رد $H_0$ برای جفت‌های راهبرد-درک مطلب و انگیزه-درک مطلب، نتیجه کلیدی آماری پژوهش است.

5.2 نمونه‌ای از چارچوب تحلیلی

تحلیل موردی: دانشجوی "باانگیزه اما کم‌عملکرد"
یک دانشجوی فرضی، احمد، از این گروه را در نظر بگیرید.

• پروفایل: لذت بالای خواندن کمیک را گزارش می‌دهد (نمره MRQ: 4.5/5). استفاده متوسط از بازخوانی هنگام سردرگمی را گزارش می‌دهد (نمره راهبرد PROB: 3.8/5).
• تکلیف آکادمیک: یک متن توضیحی 500 کلمه‌ای درباره انرژی‌های تجدیدپذیر می‌خواند.
• فرآیند: احمد با واژگان ناآشنا («فتوولتائیک»، «ادغام شبکه») مواجه می‌شود. او راهبرد همیشگی خود را به کار می‌برد: جمله را چندین بار بازخوانی می‌کند. با این حال، به دلیل محدودیت واژگان، بازخوانی معنای جمله را روشن نمی‌کند. انگیزه او برای موضوع کم است، بنابراین پافشاری نمی‌کند یا به دنبال راهبردهای دیگر (مانند استفاده از سرنخ‌های متنی، جستجوی واژگان) نمی‌رود.
• نتیجه: نمره آزمون درک مطلب پایین است. چارچوب نشان می‌دهد: انگیزه (تفریحی) + کاربرد ناکارآمد راهبرد + مهارت زبانی پایین → درک مطلب ضعیف. این مورد خرد نشان می‌دهد چرا همبستگی‌های کلان معنادار نبودند.